Podmiot zawierający transakcje na instrumentach pochodnych jest podatnikiem VAT

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, wyrażonej w wyroku z dnia 28 października 2015 r. (sygn. akt: I FSK 1217/14), podmiot zawierający transakcje na instrumentach pochodnych jest, w sferze podatku od towarów i usług, podatnikiem VAT świadczącym usługę finansową na rzecz drugiej strony, niezależnie od tego czy działa on jako podmiot profesjonalny, czy jako konsument. Podstawą powyższego rozstrzygnięcia jest uznanie, iż transakcje na instrumentach pochodnych stanowią de facto świadczenie wzajemne banku i klienta banku.

Zważywszy, że usługi których przedmiotem są instrumenty finansowe, podlegają zwolnieniu z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług [dalej: „VatU”], zaś prawo do odliczenia VAT naliczonego przysługuje podatnikowi jedynie w zakresie w jakim nabywane towary i usługi są wykorzystywane przez niego do dokonywania czynności opodatkowanych (vide: art. 86 ust. 1 VatU), uznanie świadczenia podmiotu dokonującego transakcji na instrumentach pochodnych za świadczenie usług, skutkować może ograniczeniem prawa tego podmiotu do odliczenia podatku naliczonego. 

Komentowane rozstrzygnięcie zapadło na kanwie stanu faktycznego dotyczącego spółki trudniącej się produkcją, handlem i dystrybucją substancji chemicznych oraz realizującej transakcje gospodarcze w walutach obcych. Spółka ta, celem zabezpieczenia ryzyka kursowego, zawarła z bankami umowy opcji walutowych, zgodnie z którymi spółka występowała zarówno w roli wystawcy, jak również nabywcy opcji. 

Na gruncie nakreślonych powyżej okoliczności spółka uznała, iż w przedmiotowych transakcjach nie występuje w roli podatnika VAT, gdyż jest nabywcą usług finansowych, świadczonych przez profesjonalną instytucję – bank, zaś sam fakt nabywania przez spółkę tego rodzaju usług nie ma wpływu na jej status dla celów VAT. Tym samym spółka uznała, że dokonywane przez nią transakcje na opcjach walutowych pozostają bez wpływu na przysługujące jej prawo odliczenia VAT. 

W interpretacji indywidualnej wydanej na wniosek spółki, odmienne stanowisko zaprezentował jednak Minister Finansów, który stwierdził, iż jeżeli w ramach zawieranych kontraktów opcyjnych spółka będzie przyjmowała na siebie zobowiązanie do dokonania określonego świadczenia wynikającego z takich transakcji (w tym wypadku do wystawienia opcji dla banku) to działa jak podatnik w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, gdyż transakcje na opcjach są realizowane przez spółkę w sposób ciągły. W tym stanie rzeczy, zdaniem Ministra Finansów, dokonywane przez spółkę transakcje nie mają charakteru pomocniczego (vide: art. 90 ust. 6 VatU). Wobec powyższego, Minister Finansów uznał, iż spółka powinna uwzględniać wartość obrotu z tytułu kontraktów opcyjnych przy kalkulacji proporcji, o której mowa w art. 90 ust. 2 i 3 ustawy o VAT.

Powyższe stanowisko podtrzymały kolejno: Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oraz Naczelny Sąd Administracyjny. Co istotne, NSA stwierdził, iż skoro w wyniku zawartego kontraktu opcyjnego spółka wystawia opcje dla banku, który osiąga z tego tytułu określone, wymierne korzyści, to nie sposób zgodzić się ze spółką, iż beneficjentem transakcji na opcjach jest jedynie ona sama. 

Orzeczenie:

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 października 2015 r., sygn. akt: I FSK 1217/14

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług