Podatkowe aspekty transakcji kapitałowych, cz. I – zagadnienia wstępne
Posted by PP on czwartek, kwietnia 16, 2015
Cykl artykułów rozpoczęty niniejszym tytułem odnosi się do podatkowych aspektów przekształceń, połączeń, przejęć i podziałów spółek prawa handlowego, a także pozostałych czynności restrukturyzacyjnych dotyczących tych podmiotów. W świetle powyższego, w pierwszej kolejności wyjaśnić należy znaczenie powyższych pojęć na gruncie obowiązujących przepisów prawa.
Przekształcenie (ang. Transformation) polega na modyfikacji dotychczasowej formy prawnej podmiotu, która związana jest ze zmianą celów, polityki przedsięwzięcia biznesowego, zamiarem ograniczenia odpowiedzialności za zobowiązania, czy nowelizacją przepisów prawnych. Operacje przekształceń mogą mieć różnoraki charakter i obejmują zmianę formy prawnej dokonywaną zarówno w drodze likwidacji podmiotu i przeniesienia całego majątku na inny podmiot (tzw. „sukcesja uniwersalna”), jak również poprzez zachowanie bytu prawnego dotychczas funkcjonującego podmiotu.[1]
Przez łączenie (ang. Merger) rozumieć należy połączenie podmiotów w taki sposób, aby utworzyły one jedność gospodarczo – prawną.[2] W polskim porządku prawnym wyróżnia się dwa rodzaje łączenia – fuzję oraz połączenie przez przejęcie. Pierwszy z powyższych sposobów polega zawiązaniu podmiotu, na który przechodzi majątek wszystkich łączących się podmiotów, w zamian za określone uprawnienia majątkowe lub korporacyjne. Z kolei łączenie przez przejęcie obejmuje przeniesienie całego majątku podmiotu przejmowanego na inny podmiot, zwany przejmującym, w zamian za prawa majątkowe lub korporacyjne, które podmiot przejmujący wydaje dysponentom praw majątkowych lub korporacyjnych podmiotu przejmowanego. W polskim prawie przewidziana została dopuszczalność łączenia przede wszystkim pomiędzy spółkami prawa handlowego oraz pomiędzy funduszami inwestycyjnymi w rozumieniu ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych [dalej: „Ustawa o FI”].
Przejęcie (ang. Acquisition) to nabycie praw majątkowych lub korporacyjnych w określonym podmiocie (ang. Share deal) albo pewnych, kluczowych składników majątkowych tego podmiotu (ang. Asset deal).
W polskim porządku prawnym wyróżnia się dwa rodzaje podziału podmiotu – przez rozdzielenie oraz przez wydzielenie. Pierwszy z nich polega na przeniesieniu majątku całego dzielonego podmiotu na co najmniej dwa nowo utworzone albo istniejące podmioty przy jednoczesnym ustaniu bytu prawnego podmiotu ulegającego podziałowi. Z kolei drugi sposób obejmuje przeniesienie wyłącznie części majątku dzielonego podmiotu na podmiot istniejący lub nowopowstały, przy jednoczesnym zachowaniu bytu prawnego podmiotu dzielonego.
Rolę kluczową dla oceny skutków podatkowych transakcji kapitałowych pełni prawodawstwo Unii Europejskiej, dążące do harmonizacji podatku dochodowego od osób prawnych we wszystkich państwach członkowskich. Regulacjami szczególnie istotnymi z punktu widzenia przekształceń, połączeń, podziałów i restrukturyzacji spółek prawa handlowego są:
- Dyrektywa Rady 2009/133/WE z dnia 19 października 2009 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku łączenia, podziałów, podziałów przez wydzielenie, wnoszenia aktywów i wymiany udziałów dotyczących spółek różnych państw członkowskich oraz przeniesienia statutowej siedziby SE lub SCE z jednego państwa członkowskiego do innego państwa członkowskiego [dalej: „Dyrektywa Merger”],
- Dyrektywa Rady 2011/96/UE z dnia 30 listopada 2011 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku spółek dominujących i spółek zależnych różnych Państw Członkowskich [dalej: „Dyrektywa Parent – Subsidiary”],
- Dyrektywa Rady 2003/49/WE z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania stosowanego do odsetek oraz należności licencyjnych między powiązanymi spółkami różnych Państw Członkowskich [dalej: „Dyrektywa Interest – Royalties”].
Aktami unijnymi, kluczowymi z punktu widzenia zasad opodatkowania transakcji kapitałowych, są także :
- Dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej [dalej: „Dyrektywa VAT”],
- Dyrektywa Rady 2008/7/WE z dnia 12 lutego 2008 r. dotycząca podatków pośrednich od gromadzenia kapitału [dalej: „Dyrektywa Kapitałowa”] oraz
- Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej [dalej: „TFUE”], w zakresie dotyczącym swobody przepływu kapitału.
Dyrektywa Merger traktuje o neutralności podatkowej zdarzeń prawnych takich jak połączenia i podziały spółek, czy wymiana udziałów, które zachodzą pomiędzy spółkami – rezydentami podatkowymi krajów Unii Europejskiej. Transakcje te, w świetle postanowień Dyrektywy Merger, nie mogą stanowić źródła obciążeń podatkowych dla podmiotów uczestniczących - Dyrektywa Merger zmierza bowiem do ujednolicenia zasad opodatkowania powyższych operacji we wszystkich państwach członkowskich.
Celem Dyrektywy Parent – Subsidiary jest uniknięcie podwójnego opodatkowania dywidend, wypłacanych pomiędzy spółkami posiadającymi status rezydentów podatkowych państw unijnych. W świetle powyższego, Dyrektywa Parent – Subsidiary nakazuje państwom członkowskim zwolnienie dywidend z podatku u źródła w państwie siedziby spółki zależnej (vide: art. 5 Dyrektywy Parent – Subisidiary) oraz zobowiązuje je, na mocy art. 4, do wyboru jednej z dwóch metod podatkowego ujmowania dywidend otrzymanych przez spółkę dominującą od spółki zależnej – tj. metody zwolnienia oraz metody kredytu podatkowego. Pierwsza z nich polega na zwolnieniu dywidend z opodatkowania w zakresie w jakim nie podlegają one odliczeniu przez spółkę zależną, zaś druga sprowadza się do odliczenia przez spółkę dominującą od wysokości przypadającego na nią podatku dochodowego takiej kwoty podatku przypadającej proporcjonalnie na wypłacone dywidendy, jaka zapłacona została przez spółkę zależną. W efekcie zastosowania którejkolwiek z powyższych metod, dochodzi do jednokrotnego opodatkowania dywidend, które następuje wyłącznie w państwie siedziby spółki zależnej (na poziomie 0% stawki podatku u źródła).[3]
Istotą Dyrektywy Interest – Royalties jest nałożony na państwa członkowskie, w których dochodzi do powstania należności licencyjnych i odsetek, obowiązek zwolnienia z opodatkowania takich odsetek oraz należności licencyjnych, które wypłacane są pomiędzy podmiotami powiązanymi, ulokowanymi na obszarze Unii Europejskiej. Zakres podmiotowy powyższego zwolnienia obejmuje zarówno spółki państw członkowskich, jak i ich zakłady, położone w innych państwach członkowskich.
Zgodnie z art. 1 ust. 7 w zw. z 3 lit. b pkt. i – iii Dyrektywy Interest - Royalties, powiązania pomiędzy podmiotami powinny, dla celów zastosowania zwolnienia, polegać co najmniej na tym, iż: bezpośredni udział spółki wypłacającej w spółce otrzymującej wynosi co najmniej 25% lub spółka otrzymująca posiada co najmniej 25% udział w kapitale spółki wypłacającej lub spółka trzecia posiada co najmniej 25% udział zarówno w kapitale spółki wypłacającej, jak i otrzymującej.
Istotną rolę w kształtowaniu opodatkowania transakcji kapitałowych pełni także Dyrektywa VAT oraz oparte na niej orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Dyrektywa VAT dąży do eliminacji zakłóceń konkurencji w ramach rynku wspólnotowego, wynikających ze zróżnicowanych zasad opodatkowania towarów i usług w poszczególnych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Celem Dyrektywy VAT jest zatem harmonizacja przepisów o podatku od towarów i usług.
W świetle postanowień Dyrektywy VAT, transakcje kapitałowe – co do zasady – winny pozostawać poza zakresem przedmiotowym regulacji dotyczących podatku od towarów i usług, ewentualnie – podlegać zwolnieniu z VAT. W świetle art. 135 Dyrektywy VAT, zwolnieniu z VAT podlega bowiem m. in. obrót udziałami, instrumentami finansowymi, a także usługi finansowe, w tym udzielanie pożyczek i kredytów. Należy jednak zauważyć, iż opodatkowaniu VAT podlegać mogą niektóre rodzaje operacji typu asset deal. Wynika to z charakteru tego rodzaju przedsięwzięć, jako transakcji, których przedmiotem jest nabycie przez podmiot określonych składników majątkowych innego podmiotu. W powyższym kontekście należy zwrócić uwagę na szczególny charakter zorganizowanej części przedsiębiorstwa jako przedmiotu transakcji na składnikach majątkowych. Z treści art. 19 Dyrektywy VAT wywodzi się bowiem, iż dostawa przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części podlega wyłączeniu z zakresu przedmiotowego podatku od towarów i usług. Powyższe znajduje także potwierdzenie w przepisach krajowych – zgodnie z art. 6 pkt. 1 Ustawy o VAT, nie znajduje ona zastosowania do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.
Przedmiotem Dyrektywy Kapitałowej jest ustalenie zasad opodatkowania czynności związanych z:
- Wkładami kapitałowymi, rozumianymi jako tworzenie i przekształcanie spółek kapitałowych, operacje dotyczące kapitału zakładowego oraz innych czynności wspólników, zmierzających do zwiększenia zasobów majątkowych spółki („wkłady kapitałowe”),
- Działaniami restrukturyzacyjnymi z udziałem spółek kapitałowych, rozumianymi jako łączenie spółek przez przejęcie oraz przez zawiązanie nowej spółki,
- Emisji niektórych papierów wartościowych lub obligacji.
Regulacje Dyrektywy Kapitałowej zostały implementowane do polskiego porządku prawnego w drodze ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych.
Ostatnim aktem prawa unijnego mającym wpływ na reguły opodatkowania transakcji kapitałowych jest TFUE, zapewniający swobodę przepływu kapitału na obszarze Unii Europejskiej. W świetle art. 63 TFUE, zakazane jest wprowadzanie jakichkolwiek ograniczeń, w tym natury podatkowej, w przedmiocie transferu kapitału pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi oraz państwami członkowskimi, a krajami spoza Unii Europejskiej. W efekcie, jak wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz ugruntowanego stanowiska Komisji Europejskiej, przepis art. 63 TFUE stanowi zobowiązanie państw członkowskich do zwolnienia z opodatkowania całości dochodów osiąganych na terytorium Unii Europejskiej przez instytucje zbiorowego inwestowania, w tym fundusze inwestycyjne w rozumieniu Ustawy o FI.
Implementacja do polskiego porządku prawnego regulacji aktów prawa unijnego, które omówione zostały w ramach niniejszej publikacji, przyznała polskim rezydentom podatkowym możliwość optymalizacji obciążeń podatkowych wynikających z realizowanych przez nich operacji kapitałowych. Należycie zaprojektowana struktura transakcji umożliwia niemal bezpodatkowe przeprowadzenie zarówno połączenia lub podziału spółek jak również niektórych dalszych procesów restrukturyzacyjnych, co przedstawione zostanie przez autora w dalszych artykułach niniejszego cyklu.
Categories: Transakcje kapitałowe